Iedereen herkent dat het gaan naar een borrel, bijvoorbeeld op je werk, leidt tot verhoging van spanning. Wie zal er zijn? Wordt het wel gezellig? Straks zeg je net de verkeerde dingen… Mensen die last hebben van sociale angst hebben deze gedachten in sterke mate, met de daarbij horende spanning, ook in sterke mate.

In psychologische termen hebben we het dan over een Sociale Fobie. Dit houdt in dat je last hebt van een duidelijke en aanhoudende angst voor een of meer sociale omstandigheden waarin de persoon te maken heeft met onbekende mensen of mogelijke kritiek. Je bent bang dat je je op een bepaalde manier zal gaan gedragen die vernederend of gênant is.  Als je je begeeft in de sociale situatie ervaar je vrijwel altijd een angstig gevoel. Soms leidt dit zelfs tot een paniekaanval. Vaak weet je van jezelf dat je reactie en/of je angst overdreven of onredelijk is. Maar daar gaat je gevoel niet van weg. Het leidt ertoe dat je sociale situaties gaat vermijden. Het is in ieder geval zo dat het je functioneren in sociale situaties flink belemmert. Zo kan het zijn dat je hierdoor op je werk of bij het uitoefenen van je hobby’s je minder functioneert dan je zou willen en ook zou kunnen.

Een van de belangrijkste kenmerken van sociale angst is dat je overdreven bang bent voor beoordeling, kritiek of afwijzing. Mensen die last hebben van sociale angst of sociale fobie beschrijven vaak dat ze het gevoel hebben in de gaten te worden gehouden en bang zijn vernederd te worden. Vaak hebben mensen allerlei gedachten over wat anderen van hen denken. Daarnaast beschrijven mensen die lijden aan sociale angst vaak dat de interactie met gezaghebbend personen moeilijk is. Net als telefoneren, afspraakjes, feestjes en sollicitatiegesprekken. Klachten die mensen benoemen zijn: zweetaanvallen, trillen, blozen, flauwvallen, misselijkheid. Maar ook dat ze sociale situaties uit de weg gaan en zichzelf dus op die manier belemmeren in hun sociale leven of in het functioneren op werk.

Het is niet bekend waardoor een sociale fobie ontstaat. In de meeste gevallen is de angst op kritiek al lang, vanaf de kindertijd aanwezig. Mensen voelen zich al van jongsafaan ongemakkelijk in het bijzijn van anderen. Opvallend is dat mensen zich pas later als ze volwassen zijn aanmelden bij een psycholoog. Het uit zich vaak ook in de overtuiging perfect te moeten zijn (voor anderen). Meestal gaat het om een combinatie van factoren: ervaringen die je hebt meegemaakt in je leven en ook de manier waarop je persoonlijkheid is opgebouwd. Sommigen mensen zijn meer introvert, nogal streng voor zichzelf en gevoelig voor het oordeel van anderen. Bijvoorbeeld doordat ze vroeger als kind gepest of vernederd zijn.

Bijna 8 procent van de Nederlandse bevolking heeft last van een sociale fobie. De psychologische behandeling van sociale fobie richt zich op het leren omgaan met de angstgevoelens die mensen hebben in sociale situaties. Dit heeft vaak te maken met een negatief zelfbeeld. De therapie richt zich dan ook voornamelijk op het uitdagen van dit irrationele negatieve beeld van zichzelf.

Psychologische behandeling voor sociale angst bestaat uit verschillende vormen van Cognitieve Gedragstherapie. Dit kan bestaan uit sociale vaardigheidstraining. Alhoewel naar voren komt dat mensen met sociale fobie vaak beschikken over goede sociale en communicatieve vaardigheden. Alleen kan de (langdurige) angst in sociale situaties leiden tot verlegen en teruggetrokken gedrag. Sociale vaardigheidstraining leidt er dan vooral toe dat je je meer zeker voelt om je te begeven in sociale situaties.

Daarnaast zal de therapie zich richten op het geleidelijk, stapsgewijs aanpakken van sociale situaties die je vermijdt of spannend vindt. Je maakt dan samen met je psycholoog een stappen- en actieplan hoe je die sociale situaties tegemoet kan gaan treden. Het cognitieve onderdeel van de therapie ondersteunt je hierbij, omdat je dan eerst onderzoekt waar je bang voor bent en welke gedachtenpatronen je belemmeren om sociale situaties op te zoeken of welke gedachten van invloed zijn op je gevoelens in sociale situaties. Vaak komt uit dit onderzoek een negatief zelfoordeel, dat vaak niet reëel of kloppend is. De therapie richt zich er dan op dit negatieve zelfoordeel te veranderen, wat leidt tot het ervaren van meer zelfvertrouwen in sociale situaties.

Mensen met sociale fobie hebben vaak een verhoogd zelfbewustzijn. Dit betekent dat ze zich vooral richten op zichzelf en wat er in zichzelf omgaat en wat ze voelen. De therapie richt zich er op dat mensen leren hun aandacht meer naar ‘buiten te richten’. Dus bijvoorbeeld de aandacht te vestigen op de taak waar je mee bezig bent. Bijvoorbeeld als je uit eten gaat dat je je richt op de smaak van het eten of de smaak van de wijn.  Op die manier wordt de aandacht van je gedachten weggehaald of je het wel goed doet.